آسیب شناسی و کنترل مشکلات پا

مشکلات شایع پا که صنعت طیور را در سراسرجهان تحت تأثیر قرار می‌دهند شامل لنگش، ضعف پا، بدشکلی‌های زاویه‌ای استخوان‌ها، درماتیت تماسی، نکروز سر استخوان ران (فمور) و نرمی استخوان (راشیتیسم) هستند. این مشکلات می‌توانند منجر به مسائل جدی سلامتی و رفاهی در پرندگان شوند و پیامدهای نامطلوبی برای تولید نیز به همراه داشته باشند. مرگ‌ومیر ناشی از اختلالات پا می‌تواند بین ۱۰ تا ۳۰ درصد از کل تلفات را تشکیل دهد. با اتخاذ تدابیرمدیریتی مناسب، می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.

مشکلات پا بسته به عوامل و دلایل مختلف مرتبط با پرنده، می تواند درسطوح متفاوتی رخ ‌دهد. در پرندگان گوشتی اصلاح نژاد شده امروزی مانند جوجه‌های گوشتی، این مشکلات می‌توانند پیچیده‌ترهم باشند زیرا سرعت وزن گیری آن‌ها بیشتر از سرعت توسعه ساختار استخوانی موردنیاز برای تحمل آن وزن است. همه پرندگان ممکن است با مشکلات پا مواجه شوند، اما جوجه‌های نر نسبت به ماده‌ها با مشکلات بیشتری مواجه میشوند و همان‌طور که نمره گام¹ بالاتردرآن‌ها، نشان می‌دهد که توانایی آن‌ها برای راه رفتن روی سطح کاهش یافته است و این کاهش توانایی می‌تواند ناشی از درد، مشکلات بیومکانیکی یا هر دو باشد. تا سن ۴ هفتگی، جوجه‌ها هنوزتوانایی خوبی برای دویدن دارند، اما در 7 هفتگی، این توانایی به شدت کاهش می‌یابد. سرعت کاهش توانایی حرکتی بین هفته‌های ۴ تا ۶ بیشتر از کاهش آن بین هفته‌های ۶ تا ۷ است.

تأثیر شرایط جوجه‌کشی

تخم‌مرغ‌هایی که برای مدت طولانی (۱۰ روز یا بیشتر) پیش از قرارگیری در دستگاه جوجه‌کشی نگهداری می‌شوند، احتمال بیشتری برای تولید جوجه‌های ضعیف و دارای نقص حرکتی دارند. همچنین، جوجه‌کشی با رطوبت ناکافی، احتمال تولد جوجه هایی مبتلا به لنگش یا سایرمشکلات پا را افزایش می دهد. بالا بردن دمای تخم‌ مرغ ها فقط به میزان ۱ درجه سانتی‌گراد (از ۳۷.۵ به ۳۸.۵ درجه) در روزهای ۴ تا ۷ جنینی، می‌تواند بر رشد استخوان‌های بلند پا تأثیر بگذارد. ازاین‌رو، از دماهای بالای ۳۷ درجه سانتی‌گراد باید اجتناب شود تا رشد بهینه استخوان‌ها در زمان تولد تضمین گردد. همچنین باید توجه داشت که برخی ازاختلالات پا ممکن است منشأ ژنتیکی داشته باشند. به این معناست که اگر پرندگان لنگ درمان شده در برنامه های اصلاح‌نژاد استفاده شوند، احتمال بروز همین مشکلات در نسل‌های بعدی نیز وجود خواهد داشت.

مدیریت سالن نگهداری

سطوح کف سالن‌ها باید با موادی مانند براده چوب کاج، کاه خرد شده یا پوسته بادام‌زمینی خرد شده پوشانده شوند تا پرنده‌ها در هنگام حرکت اصطکاک مناسب و در ایستادن راحتی لازم را داشته باشند. استفاده از موادی مانند چوب ذرت یا خاک‌اره توصیه نمی‌شود زیرا در صورت مرطوب شدن فشرده شده و دچار کپک‌زدگی می‌شوند. پرندگان در بستر مرطوب، دچار نرمی کف‌پا، تورم مفاصل پا و تاول سینه وانواع التهابات پوستی می‌شوند. کف سالن نباید لغزنده باشد، درغیراین صورت، پرندگان دچاربازشدگی یا دررفتگی پا می‌شوند. با رسیدن به این مرحله، اصلاح مشکل تقریباً غیرممکن است. همچنین از تراکم بیش از حد دراطراف دان‌خوری‌ها و آبخوری‌ها نیز باید اجتناب شود چرا که فشار بیش از حد به پاها وارد کرده و باعث بروز اختلالات متنوع در مفاصل پا می‌شود.

دمای بالای سالن اغلب منجربه افزایش بروز اختلالات پا، به‌ویژه در تراکم‌های بالای پرورش میشود. سیستم روشنایی مورد استفاده در سالن‌های پرورش طیور نیز بر سلامت پا و رفاه پرنده تأثیرگذار است. در حالت استفاده از نوردهی متناوب، نسبت جوجه‌های دچار مشکل پا کاهش می‌یابد.

عوامل تغذیه‌ای

مطالعات نشان داده‌اند که پروتئین بیش از حد در جیره، به‌ویژه پروتئین حیوانی، باعث اختلال در متابولیسم پورین در بدن می‌شود. این فرآیند منجر به تولید بیش‌ازحد اسید اوریک و اورات شده که در اندام‌های داخلی و مفاصل رسوب می‌کنند. نتیجه آن، تورم و تغییر شکل انگشتان و مفاصل پا و بروز لنگش است. بنابراین، مدیریت دقیق میزان انرژی و پروتئین جیره در دوره رشد جوجه‌های گوشتی برای تأمین نیاز رشد و پیشگیری از بیماری‌های پا ضروری است.

کلسیم و فسفر نقش حیاتی در رشد سالم استخوان ها دارند. کمبود این عناصرمی‌تواند به کندروپلازی (اختلال دررشد غضروف) یا پوکی استخوان منجر شده و انواع اختلالات پا را در پرندگان ایجاد کند.

نسبت بهینه کلسیم به فسفردرجیره‌های آغازین و رشد جوجه‌های گوشتی حدود ۲ به ۱ است. قابلیت جذب کلسیم از منابع مختلف درجیره برای جوجه‌ها نسبتاً بالا است، اما فسفرعمدتاً به صورت فیتات وجود دارد که قابلیت جذب کمی دارد. به همین دلیل، استفاده از منابع فسفرغیرفیتاتی در جیره‌ها توصیه می‌شود. این کار باعث افزایش غلظت فسفر پلاسمایی و همچنین افزایش مقدار خاکستر و فسفر در استخوان درشت‌نی (تیبیا) می‌شود.

ویتامین‌ها نیز نقش اساسی در پیشگیری از اختلالات پا دارند. کمبود ویتامین B6 می‌تواند یکپارچگی ساختاری کلاژن درماده زمینه استخوان را مختل کرده و مقاومت آن در برابر شکستگی را کاهش دهد. کمبود ویتامین D در جیره باعث کاهش جذب کلسیم و فسفر شده و منجر به کندروپلازی و نرمی استخوان می‌شود. ویتامین E خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی دارد و به حفظ ساختار طبیعی عضلات و عملکرد عروق بدن کمک می‌کند . بنابراین، کمبود ویتامین E می‌تواند باعث تحلیل عضلانی شود که این امر منجر به اختلال در حرکت و افزایش بروز ناهنجاری‌های پا، به‌ویژه دررفتگی درشت‌نی یا بیرون زدگی استخوان قاپ (تالوس) می‌گردد.

کنترل دقیق مایکوتوکسین ها در خوراک طیور، یک اقدام کلیدی برای کاهش مشکلات پا در مرغ‌ها به شمار می‌رود. مایکوتوکسین ها با اثرات سمی بر کبد و کلیه‌ها، مانع از تبدیل و جذب ویتامین D3 شده و باعث اختلالات استخوانی مانند نرمی استخوان می‌شوند. ذخیره خوراک در دما ورطوبت مناسب ، کنترل حشرات در خوراک و استفاده از روش‌های شیمیایی مانند اسید فرمیک، از راهکارهای مؤثردرکنترل سموم قارچی و پیشگیری از مشکلات پا و دیگر مسائل بهداشتی مربوط به سلامت درمرغ ها هستند.

انگل‌ها و مشکلات پا

مطالعات نشان داده‌اند که آلودگی به گونه‌های مختلف انگل آیمریا که از نوع تک‌یاخته‌ ای هستند موجب اختلال در محیط روده‌ای و به هم خوردن تعادل داخلی بدن می‌شود. این شرایط باعث افزایش تکثیر عوامل بیماری‌زا و در نهایت بروز بیماری کوکسیدیوز می‌گردد که حساسیت جوجه‌ها به بیماری‌های پا را افزایش می‌دهد. برای کنترل این آلودگی، انجام واکسیناسیون، رعایت روش‌های مدیریت صحیح و درمان با داروهای ضد کوکسیدیوز از اقدامات کلیدی و موثر به شمار می‌روند.

کنه‌های فلس‌دار پا نیز می‌توانند باعث بروز مشکلات پا مانند لنگش در مرغ‌ها شوند. این کنه‌ها زیر فلس‌های پای مرغ نفوذ کرده و موجب بزرگ شدن، زبری و عفونت فلس‌ها می‌شوند. در صورت عدم درمان به موقع، پرنده ممکن است دچار لنگش شود. برای درمان، باید پاهای پرنده را در روغن یا کرم غوطه‌ور کرد تا کنه‌ها خفه شوند. این درمان باید هر ۳ تا ۴ روز یک بار به مدت دو هفته تکرار شود. پس از مدتی، فلس‌های قدیمی می‌ریزند و جای آن‌ها را فلس‌های جدید می‌گیرند.

تأثیر بیماری‌های ویروسی بر بروز مشکلات پا

باکتری مایکوپلاسما سینوویه یکی ازعوامل بیماری‌زای مهم در صنعت طیور به شمار می‌رود که موجب التهاب مفاصل و همچنین بروز بیماری‌های دستگاه تنفسی در پرندگان می‌شود. همچنین رتروویروس‌ها از جمله ویروس های عامل لنفوم مرغی نقش مهمی در ایجاد مشکلات پا دارند.

از سوی دیگر، استافیلوکوکوس اورئوس نیز یک نوع باکتری بیماری‌زای دیگر است که منجر به عفونت‌های استخوانی و مفصلی می‌شود. این عفونت‌ها نه‌تنها سلامت و آسایش پرنده را تهدید می‌کنند، بلکه باعث کاهش بهره‌وری، توقف در تولید و آلودگی لاشه در کشتارگاه شده و خسارات اقتصادی قابل توجهی را به همراه دارند.

برای کنترل بیماری‌های ویروسی، اجرای یک برنامه جامع بهداشت و امنیت زیستی به‌شدت توصیه می‌شود. این برنامه شامل موارد زیر است:

محدودسازی و کنترل رفت‌وآمد به داخل سالن‌های پرورش طیور

استفاده از دستگاه‌های شست‌وشو با فشار، برس، شلنگ، آب و مواد ضدعفونی‌کننده

شست‌وشو و ضدعفونی سبدها و گاری های حمل، قفس‌های تخم‌گذاری و تجهیزات تغذیه پیش و پس از استفاده

پاکیزه نگه‌داشتن محیط مزرعه و اطراف آن

جلوگیری از ورود پرندگان وحشی، سگ، گربه، جوندگان و سایر دام‌ها به سالن‌های پرورش یا انبار خوراک

تأمین آب آشامیدنی تمیز و سالم برای پرندگان

دفع صحیح تخم‌مرغ‌های شکسته، پرندگان مرده، بستر آلوده و کود

توجه ویژه به سالن های جوجه‌کشی و رعایت اصول صحیح جابه‌جایی تخم‌مرغ

gate score (1)

دراین روش شیوه راه رفتن مرغ ها به 6 دسته متفاوت تقسیم می شود که از حالت طبیعی نمره 0 و تا حالت بدون حرکت نمره 5 امتیازدهی می شود.